बिनाप्रयोजन नेरु चीन जान थाल्यो

तातोपानी (सिन्धुपाल्चोक), असार १३ - प्रयोजन नखुलाई तातोपानी नाकाबाट नेपाली रुपैयाँ (नेरु) चीन जान थालेको छ । नाकामा रहेका बैंकबाट दैनिक रूपमा हुने भुक्तानी र भन्सार नाकाले राख्न थालेको निगरानीको आधारमा दैनिक ३ करोड रुपैयाँको हाराहारीमा नेरु बिदेसिने अनुमान गरिएको छ । यस अनुसार मासिक करिब १ अर्ब रुपैयाँ बिदेसिएको अनुमान बैंक र तातोपानी भन्सारले गरेका छन् ।
यसरी जाने रकम सामान आयात गरेर नभई अन्य प्रयोजनका लागि हुने देखिन्छ । किनभने व्यापारिक प्रयोजनका लागि बैंकिङ प्रणाली मार्फत र प्रतीतपत्र खोलेर मात्र कारोबार गर्न पाइन्छ ।
नाकाका शाखा रहेका बैंकका शाखा मार्फत पछिल्लो समय चिनियाँ नागरिकले भुक्तानी लिने क्रम बढेको छ । 'विगतको तुलनामा भुक्तानी बढेको छ,' बैंक अफ काठमाडौंका प्रबन्धक पंकज रेग्मीले भने, 'चिनियाँहरू नै चेक लिएर भुक्तानीका लागि आफैं आउने गर्छन् ।'
बैंकमा खाता भएको व्यक्तिले काटेको चेकमा उल्लेखित व्यक्तिलाई कानुनी दायरामा रहेरै भुक्तनी दिन सक्छन् । 'व्यक्तिगत खातामा निक्षेप रहुन्जेल भुक्तानी नदिन मिल्दैन,' रेग्मीले भने, 'नेपाली रुपैयाँको भुक्तानी किन बढेको हो थाहा छैन ।' उनका अनुसार बैंकले काठमाडौंबाट दैनिक ५ करोड रुपैयाँ ल्याउने गरेको छ । नाकामा ३ वटा निजी बैंकका शाखा छन् ।
नेपाली रुपैयाँ नचल्ने मुलुकमा नगदै ठूलो रकम जान थालेपछि तातोपानी भन्सारले तीन दिनयता यसको तथ्यांक राख्न थालेको छ । 'ठूलो परिमाणमा रकम फेला परेमा सम्बन्धित निकायमा पठाउँछौं,' भन्सार प्रमुख निर्मलहरि अधिकारीले भने, '२/४ लाख रुपैयाँ लैजानेको नाम, ठेगाना र कामको प्रयोजन खोलेर राख्ने गरेका छौं ।' ठूलो परिमाणमा नेपाली रुपैयाँ खासा जाने गरे पनि यसको प्रयोजन र लैजाने व्यक्तिका विषयमा अन्योल भएपछि भन्सारले रेकर्ड राख्ने परिपाटीको विकास गरेको हो । 'प्रस्ट कानुन छैन,' अधिकारीले भने, 'कम्तीमा कसैले त पहल गरौं भन्ने सोचले रेकर्ड राख्न सुरु गरेका हौं ।' चीनमा नेपाली रुपैयाँ नचल्ने भएकाले यसको प्रयोजन भने खुल्न
सकेको छैन । 'चीन भित्रेको ्रनेपाली रुपैयाँ यतै नफर्काए उपाय छैन,' अधिकारीले भने, 'कुन प्रयोजनका लागि लगिन्छ यकिन गर्न कठिन छ ।'
बैंक कर्मचारीका अनुसार विगतमा खासा जाने रकम १-२ दिन भित्रै फेरि सीमाकै बैंकमा आउने गथ्र्यो । अहिले त्यस्तो छैन । सीमापारि गएको रुपैयाँ प्रायः बैंकमा आउँदैन । नेपालीले सामान आयात गर्दा चिनियाँलाई अमेरिकी डलरमा भुक्तानी गर्नुपर्छ । 'व्यापारीले सामान आयात गरेमा भुक्तानी रेकर्ड देखिन्छ,' अर्को एक बैंकका कर्मचारी भन्छन्, 'नदेखिने व्यवसायका लागि रकम भुक्तानी बढेको देखिन्छ ।'
नेपाली रुपैयाँमा सामान आयात गरेको भए राजस्व तिरेको देखिनुपर्ने भन्सार कर्मचारी बताउँछन् । तर चीनबाट डलर वा युआन बाहेक अन्य मुद्रामा भुक्तानी गर्न पाइँदैन । 'सीमित मात्रामा चिनियाँ युआन र अन्यथा अमेरिकी डलर तिरेर मात्रै सामान आयात गर्न पाइन्छ,' राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता भाष्कर ज्ञवालीले भने, 'अन्यथा नेपाली मात्रै होइन अन्य कुनै मुद्रामा पनि भुक्तानी दिन पाइँदैन ।'
हिजोआज यार्सागुम्बा टिप्ने मौसम भएकाले तातोपानी नाकाबाट लगेको रुपैयाँ यार्सागुम्बा बेच्ने हिमाली जिल्लाका बासिन्दालाई भुक्तानी दिने गरेको अनुमान भने गरिएको छ । भन्सार प्रमुख अधिकारी केही रुपैयाँ यार्सागुम्बाको भुक्तानीका लागि त्यता जाने गरेको बताउँछन् । 'तर यसको यकिन आधार त तथ्यांक छैन,' अधिकारीले भने । बैंकहरूका अनुसार १ वर्षयता भुक्तानी बढेकाले यार्सागुम्बालाई मात्र आधार मान्ने अवस्था छैन ।
गत चैतमा खासाबाट राजधानी लैजान लागेको ४९ लाख रुपैयाँ सिन्धुपाल्चोकको बनदेउ चेकपोस्टमा प्रहरीले बरामद गरेको थियो । त्यस्तै गत जेठमा तातोपानी लैजाँदै गरेको १५ लाख रुपैयाँ अरनिको राजमार्गमा बरामद गरिएको थियो । प्रहरीले दुवै घटनामा बरामद नेपाली रुपैयाँलाई सम्पत्ति शुद्धीकरण विभाग पठाएको जनाएको छ ।